Menopoz Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Menopoz Nedir?

Eski Yunanca’daki men (ay) ve pausis (sonlanma) kelimelerinden köken alan menopoz kelimesi yumurtalıkların aktivitesinin yitirilmesi sonucunda adetlerin kalıcı olarak sonlanması durumunu ifade eder. Menopoz, son görülen adeti ifade eder ve üzerinden 1 yıl geçmiştir. Menopoz dönemi ise yaklaşık olarak 40 yaşından başlayıp 60 yaşına kadar devam eden 20 yılı kapsayan süreçtir.

Menopoz dönemi Dünya Sağlık Örgütü' nün sınıflamasına göre üçe evreye ayrılmıştır. Bunlar menopoz öncesi, menopoz ve menopoz sonrası dönemlerdir. Menopoz öncesi dönem, adetlerin düzenli veya düzensiz olarak oluştuğu dönemdir. Bu dönemler için kesin zamanlar ve yaş sınırları vermek mümkün olmamakla birlikte dünya ortalamasına bakıldığında ortalama menopoz yaşı 50-52'dir.

Menopoz Araştırmaları

Türk Menopoz Derneği tarafından 2002 yılında ülkemiz genelindeki çeşitli merkezlerden toplanan verilere göre Türkiye’de menopoz yaşı 46,7 yaş olarak, klinik çalışmalarda ise şehirlerde yaşayan kadınlarda menopoz yaşı 47.8 yaş olarak bildirilmektedir. 1993 yılı Türkiye Nüfus Sağlık Araştırmasında, yurt çapında 45-49 yaş grubu kadınların %43'ünün doğal veya cerrahi menopozda olduğunu bildirmiştir. Devlet İstatistik Enstitüsü’nünün 2013 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için toplamda 76,3, erkeklerde 73,7 ve kadınlarda 79,4 yıldır. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşamakta olup, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,7 yıldır. Bu verilere göre kadınlar hayatlarının yaklaşık son 30 yılını menopoz döneminde geçirmektedirler.

Yumurtalıkların işlevlerinin kaybı ile başlayan ve kadın hayatının yaklaşık üçte birlik dönemini kapsayan menopoz sonrası dönemde yaşam süresi ve kalitesi ile ilgili beklentiler giderek artmakta ve menopoza yönelik tedavi ve yaklaşımlar önem kazanmaktadır.

Menopozda sıcak basmaları, cinsel isteksizlik, vajinal kuruluk, uykusuzluk, cilt kuruluğu, duygusal durum değişiklikleri, zihinsel fonksiyonlarda azalma, idrar kaçırma, depresyon, cilt yaşlanması ve dejeneratif değişiklikler, iştah değişiklikleri, kilo alma, baş ağrıları, uzun vadede kemik mineral yoğunluk kaybı, artmış kalp damar hastalıkları riski birçok kadının hayat kalitesi ve sağlığını bozabilmektedir.

Menopoz Belirtileri

Menopoz son adetten sonra12 ay boyunca adet görmeme durumu anlamına gelmektedir. Menopoz dönemi kadınların yumurtalık fonksiyonlarının tamamen tükendiği sürece girilmesidir. Yumurtaların bitmesi ile kadın doğurganlığının sonuna gelir. Menopoz 45-55 yaş arasındadır, Türkiye’de menopoz ortlama yaşı 47’dir.

Menopoz döneminde kişinin şikayetlerine göre bazı ilaç tedavileri kullanılabilir. Bu tedavileri hormon yerine koyma tedavileri ve hormon dışı tedaviler olarak ikiye ayırıyoruz. Hormon replasman tedavilerini muayene ve değerlendirmeler sonucunda hormon kullanmasında herhangi bir risk görülmeyen, mammorafi tetkiki ve meme ultrasonu normal olan ve menopoz belirtilerini ağır yaşayan hastalar için bir süre önermekteyiz.

Bazı hastalar hormon replasman tedavisinin meme üzerine birtakım problemlere neden olabileceği korkusunu yaşamaktalar. Bu nedenle hormon kullanmak istememektedirler. Bu kadınlarda alternatif tedavi yöntemleri denenebilir. Reçete ile alınabilen antidepresanlar ve diğer bazı ilaçlar ile veya reçetesiz satılabilen bazı destek ilaçlarla veya yoga, meditasyon ve egzersizler gibi diğer yöntemler ile menopoz belirtileri daha aza indirgenebilmektedir.

Menopoza girme sürecinde kanama artabilir. Bunun sebebi yumurtlama olmadığı için progesteron hormonunun olmayışı ve östrojenin tek kalması ile sık ve fazla adet görülmeye başlanmasıdır. Kanama uzuyorsa endişe edilmelidir. Son adetten 12 aydan sonrasında gerçekleşen menopoz kanamaları önemsenmelidir, muayene ve değerlendirme gerekir.

Menopozda Genel Şikayetler

Ateş basmaları, terleme, uykusuzluk ve depresyon belirtileri sık görülen şikayetlerdir. Progesteron hormonu kadınlarda sakinliğe ve sessizliğe neden olan bir hormondur. 35 yaşlarında bu hormon azalmaya başlamaktadır. Progesteron hormonu yumurtlamanın göstergesidir. Yaşla birlikte yumurtlamalar azaldığı için progesteron hormonu da azalır. Bu nedenle kadınlarda depresyon ortaya çıkma sıklığı artabilir.

Menopoz sürecinde bazı hormonal değişimler yaşanır. Meme kanserine sebep olan estron, şeker metabolizmasını düzenleyen ve aynı zamanda yağlanmaya neden olan insülin, dalgınlık, stres ve unutkanlığa sebep olan kortizol hormonlarında artış gözlemlenmektedir.

Menopozda adet düzensizliği, vajinal kuruluk, cinsel isteksizlik, ateş basması, saç dökülmesi, genel yorgunluk hali ve kas ağrıları şikayetleri olabilir. Bu ve bunlara benzer belirtiler yaşandığında arkalarında başka hastalıklar da yatabileceği dikkate alınarak doktora başvurmak gerekmektedir.

Premenopozal Dönemde Vücutta Görülen Değişiklikler

Menopoz döneminden yaklaşık 2 ila 6 yıl önceki dönem premenopozal dönem olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde bilinenin aksine kadının doğurganlığı devam etmekte ve düşük bir ihtimal de olsa gebelik görülme olasılığı bulunmaktadır. Ancak ileri yaşlarda görülen gebeliklerde hem annenin hem de bebeğin sağlığı için birtakım risk faktörleri taşımaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından biyolojik olarak son adet kanaması olarak tanımlanan menopoz, birçok fizyolojik ve psikolojik sorunu da beraberinde getirmektedir. Premenopozal (menopoz öncesi) dönemde başlayan problemler postmenopozal (menopoz sonrası) dönemde de devam etmektedir.

Premenopozal dönemde görülmeye başlanan fizyolojik değişimler; gece terlemeleri, sıcağa karşı aşırı duyarlılık, cinsel organda kuruluk ve hormonal dengesizliklerdir. Bu dönemde görülen psikolojik değişimler ise; duygu durum bozuklukları, yorgunluk ve sinirlilik hali ile bilişsel yetide azalma olarak tanımlanabilmektedir. Menopoz belirtileri; kadının içinde bulunduğu toplumun menopoza bakış açısı ile, kadının eş ve çocukları arasındaki iletişim düzeyine bağlı olarak da değişkenlik gösterebilmektedir.

Menopoz öncesi dönemde kadınların büyük bir bölümü doğum kontrol yöntemlerini uygulamamaktadır. Bu durumda düşük bir ihtimal de olsa gebelik riskinin bulunması; annenin psikolojik ve fizyolojik sağlığını olumsuz etkilemekle beraber bebeğin fizyolojik sağlığına da tehlikeli bir duruma sokmaktadır. Bu nedenle premenopozal dönemde de doğum kontrol yöntemlerini uygulamaya devam edilmesi gerektmektedir.

Menopoz döneminde kadın sağlığında birtakım problemlerin açığa çıkabilme ihtimali ile premenopozal dönemden itibaren doktor kontrolünde besin ve mineral takviyelerinin alınması önerilmektedir. Böylece kemik erimesi, bilişsel seviyede değişiklikler, kalp damar hastalıkları gibi problemlerin önüne geçilebilmektedir.

Premenopozal Dönemde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Premenopozal dönem, kadınların sağlıklarına en fazla dikkat etmeleri gereken bir dönemdir. Bu dönemde kadın hem psikolojik hem de fizyolojik sağlığı için egzersiz programlarını günlük yaşamına dahil etmelidir. Aynı zamanda gebelik planlamayan kadınların bu dönemde de gerekli önemleri alması gerekmektedir.